Fundusze Inwestycyjne Zamknięte (FIZ) w Polsce działają na podstawie Ustawy o funduszach inwestycyjnych z 27 maja 2004 roku oraz powiązanych rozporządzeń wykonawczych. Zgodnie z przepisami, jedynym przedmiotem działalności FIZ jest lokowanie środków pieniężnych zebranych poprzez emisję certyfikatów inwestycyjnych w określone papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego oraz inne prawa majątkowe. Emisja certyfikatów może odbywać się w formie oferty publicznej (skierowanej do nieoznaczonego adresata) lub prywatnej (skierowanej do nie więcej niż 149 inwestorów).

Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) są odpowiedzialne za tworzenie i zarządzanie FIZ. TFI pełnią funkcję organu reprezentującego fundusz we wszelkich stosunkach prawnych z podmiotami trzecimi. Działalność TFI jest ściśle nadzorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF), co zapewnia przejrzystość ich funkcjonowania oraz zgodność z obowiązującymi regulacjami prawnymi i praktykami rynkowymi.

Zasady funkcjonowania FIZ są określone w ich statucie, który jest sporządzany w formie aktu notarialnego podczas zawiązywania funduszu przez TFI. Po utworzeniu fundusz jest zgłaszany do Krajowego Rejestru Sądowego, który weryfikuje dokumenty pod kątem zgodności z wymogami prawnymi. W przypadku pozytywnej weryfikacji, fundusz zostaje wpisany do publicznego Rejestru Funduszy Inwestycyjnych, co zwiększa transparentność jego działalności.

W momencie zawiązywania funduszu emitowana jest pierwsza seria certyfikatów inwestycyjnych, które nabywane są przez inwestorów w zamian za środki pieniężne lub inne aktywa. Certyfikaty te potwierdzają tytuł uczestnictwa w funduszu, dają prawo do udziału w Zgromadzeniach Inwestorów, a ich wartość zależy od wyników inwestycyjnych funduszu.

Wycena certyfikatów musi być dokonywana okresowo, co najmniej raz na kwartał, a także przed każdą emisją nowych certyfikatów oraz w dniu ich wykupu. Proces wyceny jest weryfikowany przez Depozytariusza, którym najczęściej jest bank posiadający specjalistyczny departament obsługujący fundusze inwestycyjne.

FIZ mają prawo inwestować w różnorodne klasy aktywów, takie jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne, nieruchomości czy wierzytelności. Ustawa nakłada jednak ograniczenia, wymagając dywersyfikacji portfela poprzez inwestowanie w co najmniej 5 niezależnych przedsięwzięć, co ma na celu minimalizację ryzyka inwestycyjnego.

Wyjście z inwestycji może nastąpić poprzez złożenie żądania wykupu certyfikatów inwestycyjnych, co skutkuje ich umorzeniem, lub poprzez odsprzedaż certyfikatów innym zainteresowanym podmiotom, o ile statut funduszu na to pozwala.

W ostatnich latach obserwuje się spadek liczby funduszy inwestycyjnych zamkniętych w Polsce. Na koniec 2022 roku TFI zarządzały 561 FIZ, podczas gdy rok wcześniej było ich 592. Spadek ten wynikał przede wszystkim z likwidacji funduszy inwestycyjnych zamkniętych.

Komisja Nadzoru Finansowego

Wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych również uległa zmianie. Na koniec 2022 roku łączna wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych wyniosła 284 mld zł, co stanowiło spadek o 12% w porównaniu z rokiem poprzednim.